نیایش – صفحه صد و چهارده
نیایش
| قالب شعر: مثنوی | شاعر: نظامی |
| معنی واژهها، به ترتیب بیتها |
| خدمت: احترام، بزرگداشت | رهی: راهی (ره مخفّف راه) |
| پناه: نگهبان، پشتیبان | فرجام: پایان، عاقبتِ کار، آخر |
| خرد: عقل | خشنود: راضی، خوشحال |
| بَصَر: بینایی، روشنی دیده، دیدن | رستگار: نجات یافته |
| آراستی: زیبا کردی |
معنی بی تها
بیت :1خدایا! جهان پادشاهی تو راست ز ما خدمت آید، خدایی تو راست
معنی: خداوندا تو پادشاه همهی جهانِ هستی میباشی. ما میتوانیم تو را بپرستیم امّا خدایی و سروری، شایستهی تو
است.
نکتهی دستوری: این بیت از چهار جمله تشکیل شده است.
بیت :2پناه بلندی و پستی تویی همه نیستند، آنچه هستی تویی
معنی: تو پناهگاه همهی آفرینش هستی. همهی موجودات در برابر تو فانی هستند و تنها تویی که پایدار میمانی.
نکتهی آرایهای: بلندی و پستی (بلندیها و پستیهای جهان:) تضاد / نیستند و هستی: تضاد
نکتهی دستوری: این بیت، سه جمله است. (هستی در این بیت، فعل نیست)
بیت :3همه آفریدست بالا و پست تویی آفرینندهی هرچه هست
معنی: همهی مخلوقات، آفریدهی تو است و تو آفرینندهی همهی موجودات هستی.
نکتهی آرایهای: بالا و پست: تضاد
نکتهی دستوری: این بیت از سه جمله تشکیل شده است. / فعل مصراع اوّل، «است» میباشد.
بیت :4خرد را تو روشن بصر کردهای چراغ هدایت تو بَر کردهای
معنی: تو به عقل، بینایی و روشنایی دادهای و هدایت را که مانند چراغی است، روشن کردهای (تو ما را هدایت کردهای)
نکتههای آرایهای: چراغ هدایت: تشبیه (هدایت مانند چراغ است). / روشن و چراغ: مراعاتنظیر
/ نسبت دادن بصر به خرد: تشخیص
نکتهی دستوری: چراغ هدایت: مفعول / خرد ← مفعول
| بیت :5جهانی بدین خوبی آراستی | بُرون ز آن که یاریگری خواستی |
| معنی: تو دنیایی به این زیبایی را آفریدی، بدون اینکه از کسی کمکی بخواهی. نکتههای ادبی: «بدین» مخفّفِ به این، «برون» مخفّف بیرون و «ز» مخفّف از است. |
|
| بیت :6خداوند مایی و ما بندهایم | به نیروی تو یک به یک زندهایم |
معنی: تو خداوند و آفریدگار ما هستی و ما بندهی تو هستیم. همهی ما به قدرت و ارادهی تو زنده هستیم.
بیت :7رهی پیشم آور که فرجام کار تو خشنود باشی و من رستگار
معنی: راهی را پیش روی من قرار بده تا در پایان کار، تو از من راضی باشی و من رستگار شوم.
نکتهی دستوری: بیت از سه جمله تشکیل شده است. / رهی: مفعول / «م» در «پیش»، مضافالیه
پیام درس
این شعر مناجات است. مناجات یعنی راز و نیاز با خداوند بزرگ.
انسان در مناجات کردن، قدرت و عظمت خداوند را ستایش میکند و ضعف و ناتوانی خود را بیان میکند و از خداوند
میخواهد تا با لطف و توانایی خود، نیازش را برطرف کند.
تاریخ ادبیّات
نظامی گنجهای (گنجوی) ( 535 – 612هـ . ق)
جمالالدّین ابومحمّد الیاس بن یوسف بن زکی متخلّص به نظامی در شهر گنجه به دنیا آمد. شاعر و داستانسرای ایرانی
و پارسیگو.ی قرن ششم هجری (دوازدهم میلادی،) که به عنوان پیشوای داستانسرایی در ادب فارسی شناخته شده
است. «مخزنالاسرار، لیلی و مجنون و خسرو و شیرین و .»… از آثار اوست.
هم خانواده :
| عیوب : معیوب توصیه : وصیت حریم :حرمت مخالف : نخست :پایان دانا: نادان کوتاه : طولانی |
– عیب – معایب علم : معلومات – عالم
– وصایا هلاک : هلاکت – مهلک
– حرم اطاعت : مطیع – طاعت
بهشت :جهنم نزدیک : دور فراوان :اندک
عیب : حسن روشن :تاریک دروغ گویی :راست گویی
حرام :حلال
